Samsæriskenning um spákapmennina.

Það hafa verið margar tilgátur um það hverju kreppan sé að kenna. Böndin berast samt mest að eigendum bankana ríkis og seðlabankastjórn.  Mörg mistök hafa verið þar gerð bankarnir mistu veltuna sem þeir byggðu afkomu sína á. Aðgerðarleysi ríkisstjórnarinar spilling og skilnigsleysi bættu ekki úr skák. Og fyribyggjandi vorn seðlabankans var enganvegin næg.

 

Góðærið var undanfari kreppuna. Allt í einu fóru flestir að geta keypt sér nýja bíla hjólhýsi og íbúðir. Þessu fylgdi verðhækkun þótt við yrðum lítið vör við hana því gengi krónunar hækkaði með þeim hækkunum, þannig að vöruverð hér var í raun hagstæðara en í öðrum löndum. Fasteignaverðið hækkaði samt upp úr öllu valdi.

 Svo fór eldsneytið að hækka í verði.  Skýringin var spákaupmenska á eldsneyti. Eins og allir vita þá er oft hægt að græða með því að kaupa ódýrt og selja dýrt. En ég er kominn með þá samsæriskenningu að þarna hafi menn verið að kaupa dýrt til að selja ódýrt. ‹Klórar sér í höfðinu› 

 Svipaða sögu er hægt að segja um álverðið. Það var keypt á toppverði en er núna selt á útsölu. Skattakerfið gerir ráð fyrir að fyrirtæki noti hluta af hagnaði til að láta fyritækin vaxa. Þegar tekjur fyrirtækja eru miklar myndast tækifæri til að þenja sig út. Íslensk fyrirtæki notuðu tækifærið óspart og miklar sameiningar urðu til. Ég get vel trúað því að slíkt hafi gerst í öðrum löndum líka með tilheyrandi skuldsetningum. Svo skall kreppan á Enginn hafði lengur efni á að kaupa neysluvörur fólk hætti að geta borgað skuldir sínar. Olíu og álverð féll. Það var sama hvað olíu og álframleiðendur drógu úr framleiðslu áfram hélt verðið að lækka.

 Vegna þess að þeir sem keyptu dýrt voru nú farnir að selja ódýrt. Það kæmi mér ekki á óvart að spákaupmennirnir hafi fjármagnað spákaup sín með lánsfé gegn um hlutafélög. Voru spákaupmenn visvitandi að koma kreppuni af stað með því að láta heimilin fara á hausinn með of háu verði og næst að taka fyrirtækin niður með of lágu verði? Maður spyr sig.  

Athugasemdir

[Húnbogi Valsson 23.2.2009 kl. 07:35]

Nýjasta kenning Hannesar Hólmsteins er að Ólafur Ragnar, hafi komið Bankahruninu af stað.

[Offari, 23.2.2009 kl. 11:37]

Það er líka hægt að kenna óla grís um kreppuna. Mér er nokk sama svo framarlega að mér verði ekki kennt um.

[Bragi Sigurðsson, 23.2.2009 kl. 13:14]

Ertu viss um að þú hafir ekki farið offari.

[Offari, 23.2.2009 kl. 13:34]

Maður getur aldrei verið viss.

[Þór Ludwig Stiefel TORA, 23.2.2009 kl. 14:11]

Þú ert að fara í rétta átt Offari. Ef að þú byrjar á því að líta til fasteignabólunnar í Bandaríkjunum og hinna svokölluðu undirmálslána sem hrintu skriðunni af stað. Leggur svo við aðgerðir Greenspan seðlabankastjóra, þá ertu nánast kominn með þetta. Þá áttu bara eftir að horfa til skyndilegrar ofgnóttar "ódýrs" fjármagns og jafnskyndilegrar þurrðar "ódýrs" fjármagns og þú ert með "home-run". ;)

[Offari, 23.2.2009 kl. 16:07]

Það er frekar erfitt að átta sig á þessu en mér er nokkuð ljóst að eithvað klikkaði. Of hátt eldsneytis og fasteignaverð held ég að sé stærsti sökudólgurnn. Ofgnótt ódýrs fjármagns hefir líklegast skapað þessa hækkun. En það sem ég skil ekki hversvegna menn keyptu olíu og ál þegar verðið var hæst og selja það  þegar verðið vær lægst.

Þetta á eflaust við um fleiri spákaup sem virðast hafa eingöngu verið gerð til að reyna að stjórna verðlaginu. Sama reyndar gerðu bankarnir með því að kaupa hlutabréf í sjálfum sér.

[Þór Ludwig Stiefel TORA, 23.2.2009 kl. 19:42]

Ok Offari leyfðu mér að útskýra.

Samfara miklu framboði á "ódýru" fjármagni tóku margir upp á því að gerast spekúlantar á markaði. Menn tóku lán fyrir hlutafjárkaupum sem og öðrum fjárfestingum eins og í hrávöru (olíu, járni, gulli o.sfrv.) og fasteignum. Þetta orsakaði þá þenslu sem við urðum áþreifanlega vör við hér á landi. Þessi þensla kallaði svo aftur á aukna eftirspurn eftir t.d. olíu og áli sem jók verðið á þessu öllu.

Þegar svo þetta "ódýra" fjármagn hverfur skyndilega og lánin taka að falla á gjalddaga neyðast menn til að selja fjárfestingar sínar á því verði sem markaðurinn býður í það sinnið. Skyndilega eru allir litlu kallarnir að selja sína hluti, hvort sem það eru hlutabréf eða olíu"stocks" o.s.frv. Þetta veldur offramboði á þessum hlutum og þeir falla í verði og talað er um brunaútsölur. Þetta er ástæðan fyrir verðfalli á olíu sem við erum að vitna nú um stundir (þetta ásamt örlítið aukinni framleiðslu samfara minnkandi eftirspurn sem afleiðingu kreppunnar og háum verðum).

Skilurðu nú af hverju menn keyptu þegar verðið var hátt en selja þegar það er lágt? Þetta er spurning hvort kemur á undan - eggið eða hænan.

[Arinbjörn Kúld, 23.2.2009 kl. 22:56]

Græðgi, eftirlitsbrestur, blekkingar, skúffufyrirtæki, misneyting á aðstöðu, fjárdráttur osvfr. Shall we continue???

[Offari, 24.2.2009 kl. 09:09]

Þór ég skil allveg hvað þú ert að fara en spákaupmenskan byggir arðsemina á því að kaupa vöruna þegar hún er á undirverði og veðja á að verðið hækki aftur. Að kaupa vöru þegar vöruverð er í sögulegu hámarki finnst mér vera svipaður blekkingarleikur og þegar bankarnir keyptu hlut í sjálfum sér til þess eins að halda upp í verðinu.

En hvaða hag höfðu þessir aðilar af því að halda uppi verðinu? Ef þetta hefðu verið framleiðendur að kaupa af sjálfum sér til að halda uppi verði væru þeir varla að selja núna til þess að koma sjálfum sér í þrot.

Þetta getur hinsvegar verið rétt hjá þér að menn hafi keypt meðan verðið var í sögulegu hámarki í þeirri von að verðið færi í sögulegrahámark. Því olíuverðið hækkaði þegar veðurspáin var vond svo einhverjir voru að spá. En ég skil ekki álkaupin þegar nægt framboð var.

Arinbjörn já ég veit að þetta var allur pakkinn að spila leikinn. En þessi samsæriskenning mín er bara getgátur um að einhverjir auðmenn hafi vísvitandi sett kreppuna í gang.  Þeir hafi verið farnir að sjá hvað kerfið var orðið spillt og ákveðið að knésetja það snöggt og koma svo að versla þegar allt fæst á slikk.

það er það sem ég er hræddur um að verið sé að reyna en það eru bara getgátur.

[Þór Ludwig Stiefel TORA, 24.2.2009 kl. 11:19]

Nei sjáðu til Offari þetta er hjarðeðlið sem hér er að verki og hefur sýnt sig margoft í gegnum söguna og stórir aðilar átta sig á og spila með.

Það er frægt þega George Soros knésetti efnahagskerfi Indonesiu á sínum tíma. Það sem gerist er að ef einn stór aðili fer af stað og kaupir eitthvað (t.d. íslenskar krónur eða ál) þá hefur það áhrif á eftirspurn og þar með verð. Markaðurinn finnur að verð hækkar og allir litlu kallarnir fylgja á eftir. "Gamblið" felst svo í því að halda eigninni eins sem lengst en þó ekki of lengi, þetta er í raun póker (málið flækist svo þegar svokölluð "call option" eru sett inn í dæmið). Málið er að selja rétt á undan eða strax eftir að Soros selur sitt vegna þess að hann á svo stóran hlut að hann er í raun verðgefandi aðili á markaðnum eins og kallað er í hagfræðinni. Um leið og Soros selur þá flæðir allt á markaðnum (t.d. íslenskum krónum, eða áli) og verðfall verður. Soros reiknar dæmið þannig: hann kaupir grimmt þegar verð er í lágmarki sem verður til þess að verð hækkar (hann er svo stór aðili á markaðnum). Þetta verður til þess að allir litlu kallarnir fara að kaupa grimmt (þeir sjá að verð er að hækka hratt). Litlu kallarnir veðja á að verð hækki enn meir. Soros heldur áfram að kaupa en veit að nú græðir hann ekki lengur á kaupunum, heldur tekur hann nú að selja það sem hann hefur þegar keypt. Þetta er gert eftir ákveðinni formúlu þannig að hann kaupir tiltölulega lítið og hefur það opinbert til að markaðurinn haldi að Soros veðji enn á verðhækkanir. Bak við tjöldin er Soros að selja meira en hann er að kaupa. Það geriri ekkert til vegna þess að litlu kallarnir (hjörðin) hefur bitið á agnið og sér um að auka eftirspurnina enn meir og verðið er enn að hækka en hægist þó á. Þegar komið er að ákveðnum púnkti og Soros hefur tryggt sér gróða af snúningnum þá á hann tilfölulega lítið eftir í protfólíunni og selur "en masse" og verðið hrynur, því það "triggerar" sölu allra litlu kallanna. Allir vilja nú selja og "panik" grípur um sig; algert verðfall verður og Soros getur, ef honum svo sýnist keypt aftur á spottprís og hafið leikinn að nýju. 

Það er hugtak yfir þessa aðila í hagfræðinni "speculators" eða spákaupmenn og eru áhrif þeirra á hagkerfin viðurkenndur faktor. Íslensk stjórnvöld voru hér sem endranær algerlega "naív" og sáu þessa hættu ekki fyrir. Stjórnvöld gáfu út krónubréf og jöklabréf í gríð og erg sem jók eftirspurn eftir krónunni og hækkaði þar með gengi hennar. Nú er allt stopp í gjaldeyrisviðskiptum vegna hræðslu um að "en masse" sala fari fram á krónunni (fyrir utan nú það að mörg bréfanna eru að koma á gjalddaga) og hún hrynji í verði sem geri hrunið hingað til að barnaleik.

[Offari, 24.2.2009 kl. 17:32]

Já en var þá sami aðilinn og keypti lágt að lána smáspákaupmönnun pening til að halda verðinu uppi fyrir sig?